Feel Fine February 2021
Vluchtelingenwerk Vlaanderen lanceerde ‘Feel Fine February’ in februari 2020, een maand rond het psychosociaal welbevinden van anderstalige nieuwkomers in het reguliere onderwijs na OKAN.
De meeste jonge nieuwkomers starten hun onderwijsloopbaan in België in het OKAN-onderwijs, de onthaalklas voor anderstalige nieuwkomers. In een OKAN-klas is er ruimte voor de specifieke problematieken die samengaan met het verwerven van een nieuwe taal en voor emotionele ondersteuning van individuele leerlingen.
Wanneer ze nadien in het reguliere onderwijs terechtkomen is deze specifieke aandacht en zorg op maat minder evident. Gebrek aan kennis over deze doelgroep bij leerkrachten en leerlingenbegeleiders leidt daarom ondanks hun inspanningen vaak tot een daling van het welbevinden van jongeren in deze fase van hun schoolloopbaan.
Het vluchtverleden in combinatie met de taalverwerving die nog verder moet ondersteund worden creëert een complexe situatie voor deze leerlingen. Dit vereist bijzondere aandacht voor hun psychisch welbevinden bij de overgang van OKAN naar het vervolgonderwijs en verder tijdens de onderwijsloopbaan. Leerkrachten en leerlingbegeleiders staan hierdoor voor specifieke uitdagingen om dat welbevinden te waarborgen en te behouden.
Doelstellingen
Feel Fine February wil de problematieken die de overgang van OKAN naar het reguliere onderwijs met zich meebrengt onder de aandacht te brengen.
We willen niet alleen gehoor geven aan deze moeilijkheden, maar ook concrete handvaten en methodieken aanreiken aan de verschillende spelers in het onderwijsveld.
Historiek
Feel Fine February is ontstaan na de gesprekken die we in 2020 organiseerden met het werkveld van het onderwijs (OKAN, regulier onderwijs en BUSO) en de knelpunten die daar werden geschetst. Opvallend was dat de jongeren van project Ananas dezelfde problematieken bleken te signaleren bij de overgang van OKAN naar regulier onderwijs. De overlap bij deze twee groepen bracht Feel Fine February tot stand als antwoord op de prangende vraag naar aandacht voor deze uitdagingen.
Documentatie
Hieronder brengen we verschillende publicaties, onderzoeken en artikels die handelen over het welzijn van ex-OKAN-jongeren in het regulier onderwijs.
Een op drie niet-begeleide minderjarige vluchtelingen worstelt met depressie, angst of trauma.
Naar schatting de helft van alle mensen op de vlucht zijn kinderen en jongeren. Een paar duizend van hen komen elk jaar toe in België. Wie als minderjarige alleen reist, bereikt ons land als niet-begeleide minderjarige vluchteling. Jongeren op de vlucht zitten vaak in overlevingsmodus. Daar raak je niet zomaar uit. Lees er hier meer over.
Onderwijs voor vluchtelingen: warm onthaal, vlotte leerloopbaan en duurzaam toekomstperspectief
In 2015 kende het Vlaamse onderwijs een verhoogde instroom van vluchtelingen. Onderwijsactoren op alle niveaus toonden een grote bereidheid om die kinderen, jongeren en volwassenen te onthalen en een toekomstgericht leertraject aan te bieden. Al snel bleek echter dat de noden van deze vluchtelingen vaak anders en complexer zijn dan waar het huidige onderwijs aan tegemoet kan komen.
Lees er meer over in het rapport van de Vlaamse Onderwijsraad.
Toren van Babel verkleint kloof tussen onthaal- en gewoon onderwijs
Ook anderstalige nieuwkomers die amper een woord Nederlands kennen, blaken van ambitie. Door hun taalachterstand zien aso-scholen hen niet altijd graag komen. Maar door de vervolgschoolcoaches lijkt de kentering ingezet. Lees er meer over in De Standaard.
Meertalige leerlingen doen het vaak niet goed op school. Is dat omdàt ze meertalig zijn?
Het debat over of kinderen enkel Nederlands mogen spreken op school, verloopt soms heel emotioneel. Onderwijssocioloog Orhan Agirdag brengt rust: hij zoekt met facts en figures uit wat er aan de hand is? Bekijk hieronder zijn filmpje.
Onderwijs in een gekleurde samenleving
Diversiteit en kwaliteitsvol onderwijs kunnen perfect samengaan. Het boek 'Onderwijs in een gekleurde samenleving' van Orhan Agirdag helpt je om te werken op basis van een sterk wetenschappelijk onderbouwd verhaal over hedendaagse uitdagingen in het onderwijs. Je wordt geïnspireerd door gefundeerde praktijkvoorbeelden om het roer zelf om te gooien. Lees er hier meer over.
'Het incident met meester Jan is één van de vele kleine kwetsuren die ik opliep' van Hadjira Hussain Khan: bevestigt aan de hand van een eigen kwetsende ervaring de conclusie van Orhan Agirdag: Etnisch-culturele verschillen op school wegdrukken werkt niet. Lees er hier meer over.
Inzetten op veerkracht bij kinderen en jongeren met een vluchtverhaal
Om de stem van kinderen met een migratie- of vluchtverhaal volop tot zijn recht te laten komen, ontwikkelden Claire Wiewauters en Kaat Van Acker het verteldoosje ‘Wortelen in nieuwe aarde. Vertelkaarten over vertrekken en aankomen'. Zij vonden hiervoor inspiratie in de methodiek 'The tree of life', ontwikkeld binnen het narratieve gedachtegoed. Je kan deze methodiek hier raadplegen.
Vluchtelingen en trauma: wat werkt?
Om stressreacties van leerlingen te begrijpen, kan je het kader van ‘window of tolerance’ gebruiken. Het geeft je inzicht in hoe het brein werkt in verschillende omstandigheden. Iedereen heeft een raampje of optimale zone waarbinnen je kan nadenken en adequate handelingskeuzes maakt.
Als je uit je raampje geraakt, kan je niet meer goed nadenken. Als je traumatische ervaringen meemaakt, is je raampje veel kleiner en is de kans groter dat je bij een klein beetje stress buiten je raampje geraakt. Leerlingen met een vluchtverhaal hebben vaak traumatische gebeurtenissen meegemaakt.
Het kader van ‘window of tolerance’ geeft je dan ook handvatten om hun gedrag te begrijpen en om hen op school binnen hun ‘raampje’ te houden. Lees er hier meer over.
Er zijn ook nog interessante tips & tricks, handvaten en materialen voor traumasensitieve aanpak op school en in de klas van Traumapsychologen.
Steunpunt Gelijke Onderwijskansen
Het is niet altijd evident om als leerkracht in het regulier onderwijs een anderstalige nieuwkomer in je klas te hebben. Het Steunpunt Gelijke Onderwijskansen biedt heel wat materialen en tips aan die je hiermee op weg kunnen helpen. Deze kan je hier raadplegen.
Help! Een ex- OKAN’er in de klas! Nogal wat leerkrachten zitten met de handen in het haar wanneer ze iemand in de klas krijgen die uit een onthaalklas voor anderstalige nieuwkomers komt.
Operatie Geslaagd Podcast: samen tegen vroegtijdig schoolverlaten
De 5-delige podcastreeks 'Operatie Geslaagd' van de Stad Gent biedt inspiratie en tips uit verschillende invalshoeken om vroegtijdig schoolverlaten tegen te gaan. Aflevering 3 handelt specifiek over een schoolloopbaan in een nieuwe taal, en laat voormalige OKAN-leerlingen en leerkrachten aan het woord.
In deze aflevering ontdek je onder andere hoe we het persoonlijke gevoel van een OKAN-klas kunnen vertalen naar het reguliere onderwijs, waarom je als leerkracht op je taal moet letten en hoe OKAN meer is dan een taalbad.
Luister hier naar deze podcast.
SNELLER SCHAKELEN TUSSEN OKAN EN REGULIER ONDERWIJS
Presentatie van Steven Delarue (onderwijscentrum Gent) over overschakeling van OKAN naar regulier onderwijs. Bekijk hier de presentatie.
Proeftuinen: Leren op maat
In het Leonardo Lyceum Quellinstraat in Antwperen volgen alle leerlingen, naar Scandinavisch model, een hoogstpersoonlijk leertraject. Op die manier wordt iedereen op eigen tempo door het secundair geloodsd. Voor anderstalige nieuwkomers biedt dit model belangrijke ondersteuning. Kom meer te weten over de aanpak van het Leonardo Lyceum Quellinstraat in onderstaand filmpje.
Positief Onderwijs: Een dag in de klas van juf Nicky
"Als een kind goed in z’n vel zit, leert het makkelijker." De Nicolaasschool in Amsterdam zet daarom, naast traditionele vakken, in op welzijn en veerkracht van zowel leerlingen als leraren.
Zorggidsen voor begeleiders en studenten
Covid-19 heeft de scholieren en de studenten hard getroffen, in het bijzonder de laatstejaars van het secundair onderwijs en de starters in het hoger onderwijs. Het afstandsonderwijs en het gebrek aan sociaal contact hebben voor veel twijfels en onzekerheid gezorgd, vooral bij de meest kwetsbare tieners. Ook voor de centra voor leerlingenbegeleiding (CLB) en de diensten voor studieadvies en studentenbegeleiding was het roeien met beperkte riemen.
Om tegemoet te komen aan de stijgende vraag naar ondersteuning voor zowel diensten als studenten, biedt UPA zes ‘zorgboekjes’ aan rond verschillende facetten van het studentenbestaan: uitstelgedrag, faalangst, perfectionisme, studiekeuze, studieaanpak en verder studeren met autisme.
Webinars
Webinar 2: Aanbevelingen voor de succesvolle organisatie van vervolgonderwijs op 8 februari.
Webinar 3: Concrete tips en tricks voor het lesgebeuren en leerlingbegeleiding op 22 februari.
Tips voor secundaire scholen
Tips van een vervolgcoach
Vervolgcoach Gianni geeft in onderstaand filmpje zeer duidelijke en bruikbare raad bij lesgeven aan ex-OKANners.
De alfaklas
In het project ‘alfaklassen’ staan taalinstructie, taalstimulering en het optimaliseren van de taalverwerving centraal. Dit is een klas voor extra ondersteuning voor anderstaligen op school. Ex-OKAN'ers vallen hier onder maar ook jongeren van wie de moedertaal niet het Nederlands is.De alfaklassen willen zeer concrete taalkennis (schooltaal of instructietaal) bijbrengen nodig om de slaagkansen van leerlingen in het secundair onderwijs te vergroten. De lessen stimuleren eveneens de ontwikkeling van taalvaardigheden zoals lezen, luisteren, spreken en schrijven in het Nederlands.
Men gaat hier op een speelse manier om met taal, woordenschat wordt verrijkt maar worden ook andere lessen (geschiedenis, aardrijkskunde, ...) opnieuw uitgelegd indien er nood aan is. Door te werken in kleine groepjes, waarin iedereen anderstalig is, voelen de jongeren zich niet "anders". Verder is de alfaklas leerkracht vaak ook tussenpersoon tussen de leerling en andere leerkrachten.
Misschien een tip voor bij jou op school? Neem dan zeker eens een kijkje op deze website!
De positieve aspecten van zelfsturend leren op het welbevinden en de motivatie van de leerlingen
In het Sint-Ursula-Instituut in Lier kiezen leerlingen zelf hoeveel ondersteuning ze bij de verwerking van hun leerstof nodig hebben. Dit heeft een positieve impact op hun motivatie en hun welbevinden.
Traumasensitief onderwijs
Een voorbeeld van hoe men in Nederland hieraan werkt. Lees er hier meer over.
Traumasensitief onderwijs staat in Nederland en België nog in de kinderschoenen. In de VS, Canada en Australië is men er al jaren mee bezig. Met deze Facebookgroep proberen we het onderwerp trauma en de impact op leren en gedrag ook in Nederland bekender te maken.
Hoe prioriteren en evalueren na de coronacrisis?
Over zorgzaam prioriteren, breed evaluaren en kansrijk delibereren. Met als sprekers Wouter Smets, lector aan de Karel De Grote Hogeschool, prof Martin Valcke (UGent), Ellen Van Den Block, coördinator pedagogische begeleiding secundair OVSG en praktijkgetuigenissen van Rita De Canck, Ziekenhuisschool van Gent en Heidi Vanrooy directeur van Stedelijk Lyceum Topsport Antwerpen.
Gespecialiseerde hulp
Hieronder vind je een hele hoop interessante contacten en verwijzingen naar organisaties die zich inzetten voor jongeren in de overgang van OKAN naar het regulier onderwijs. Zo hopen wij een informatieplatform aan te bieden aan iedereen die met deze uitdagingen te maken krijgt.
Psychologische hulp
PASO
PASO is een gespecialiseerde psychiatrische dagbehandeling voor gevluchte jongeren met een profiel van ernstige psychiatrische kwetsbaarheid. Paso ontwikkelt een transculturele, trauma-therapeutische en collaboratieve behandeling, waarbij ingezet wordt op samenwerking met maatschappelijke partners en sleutelfiguren uit culturele gemeenschappen.
Solentra
Solentra is expert in psychische zorg en hulpverlening aan jonge vluchtelingen en hun gezin. Vaak gaat het om oorlogstrauma’s die om een zeer specifieke aanpak vragen.
Ze werken vanuit een brede maatschappelijke context. Geestelijke gezondheid is namelijk niet alleen een zaak van het kind, maar ook van de mensen in zijn/haar omgeving. Zeker in zoiets complex als een migratieproces. Lees hier meer over Solentra
Psycho-educatieve programma’s
Rots en Water
Rots en Water is een methodiek die als doel heeft zowel de communicatie- en sociale vaardigheden als het welzijn van kinderen en jongeren te vergroten. Daarnaast is deze methode succesvol gebleken in het verminderen van sociale problemen zoals pesten, conflicten, uitsluiting, meeloopgedrag en seksueel grensoverschrijdend gedrag. Dit gebeurt aan de hand van allerhande spelletjes en oefeningen. Meer info vind je hier.
Mind Spring
Mind Spring is een psycho-educatief groepsaanbod voor vluchtelingen. Het programma verhoogt de mentale weerbaarheid vanuit hun eigen kracht en helpt hen de toekomst aan te pakken. Het programma bestaat uit zes bijeenkomsten over (omgaan met) stress, over verlies en rouw, over identiteit en het zetten van een nieuwe stap in de toekomst.
De groep wordt in de eigen taal begeleid door een speciaal daarvoor opgeleide ervaringsdeskundige Mind-Spring-trainer van een CAW of CCG en een professional uit de sociale, medische, onderwijssector, … die hiertoe een opleiding tot Mind-Spring co-begeleider volgde.
Voor 14-18 jarigen bestaat er Mind Spring Junior. Klik hier als je meer wil weten over Mind Spring.
Interessante vormingen
Studievoormiddag: Onderwijs voor minderjarige vluchtelingen
Samen met het Platform Kinderen op de vlucht, de Fondation Joseph Denamur en UNHCR Belgium organiseerde Vluchtelingenwerk Vlaanderen een gratis studievoormiddag op donderdag 18 november over het thema onderwijs voor kinderen op de vlucht. Je kan deze herbekijken!
Vormingsreeks "Kinderen in een migratiecontext. Reflecties uit de praktijk"
In de reeks "Kinderen in een migratiecontext. Reflecties uit de praktijk" is de derde webinar achter de rug.
Bekijk hier de opname van Sessie 3: Onderwijs met Griet Braeye, trajectbegeleider deeltijdsonderwijs en vrijwillig voogd.
Actualiteit
EX-OKAN-leerlingen zijn niet klaar voor afstandsonderwijs
Een jaar na de lockdown van 2020 zijn ex-OKAN-leerlingen een kwetsbare groep. Een groot deel van hun introductie in onze taal en schoolgebeuren gebeurde op afstand. Nu moeten ze meedraaien in het reguliere (afstands)onderwijs. Hoe verzacht HTISA Gent die moeilijke overstap?
Opgroeien in een vluchtelingengezin: ‘Ik ben de ouder van mijn ouders’
Als puber opgroeien in een vluchtelingengezin is niet gemakkelijk. Jongeren nemen verschillende taken en verantwoordelijkheden op. Emily Debaes vroeg voor haar masterproef aan zestien jongeren hoe ze dat ervaren: “Vroeger was ik een voetbalspeler, maar nu heb ik daar geen tijd meer voor.”
Contact
Wens je meer informatie over Feel Fine February? Contacteer onze medewerker onderwijs via @email.
